REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİNİN GENEL SEBEPLER İLE SONA ERMESİ
İş Hukukunda rekabet yasağı sözleşmesinin sona erme sebepleri TBK’nın 447. maddesinde açıkça ve ayrıca düzenlenmiştir. Sözleşmenin sona erme halinin ilgili madde hükmünde açıkça düzenlenmiş olması sebebi ile Borçlar Hukukunun genel hükümleri gereğince de sözleşmenin sona erip ermeyeceği akla gelmektedir.
TBK m.447’de belirtilen haller sözleşmenin özel sebepler sona erme halleridir. Bu hallerin dışında Borçlar Hukuku genel hükümler gereğince de rekabet yasağı sözleşmesi sona erebilmektedir.
Genel sona erme sebepleri ise kural olarak; rekabet yasağı sözleşmesinin süresinin sona ermesi, işçinin ölümü ve tarafların anlaşmasıdır.
- Sürenin Dolması Nedeniyle Kendiliğinden Sona Erme
TBK m.445’te, rekabet yasağı sözleşmesinin özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamayacağı düzenlenmiş olduğundan sözleşmenin süreli olması kaçınılmazdır. Sözleşmede belirtilen sürenin sona ermesi ile de sözleşme kendiliğinden sona erecektir.
Burada, belirli süreli iş sözleşmesinde belirlenen sürenin sona ermesi hali ile rekabet yasağı sözleşmesinin sona ermesi birbiri ile karıştırılmamalıdır.
- İşçinin Ölümü Nedeniyle Kendiliğinden Sona Erme
Rekabet yasağı sözleşmesi nisbi bir sözleşme olup amacı işçinin işverenin müşteri çevresi veya iş sırları hakkında edindiği bilgileri işveren bakımından tehlike oluşturacak şekilde kullanmasının önüne geçmektir. Bu sebeple, işçinin ölümü ile birlikte bu bilgilerin kullanılması tehlikesi de sona ereceğinden rekabet yasağı sözleşmesinin de bir anlamı kalmayacak, sözleşme kendiliğinden sona erecektir.
- Gerçek Kişi İşverenin Ölümü veya Tüzelkişi İşverenin Sona Ermesi
Her ne kadar tarafların ölümü ile sözleşmenin sona ereceği belirtilse de kanaatimizce işverenin ölümünü bu genel kuraldan ayrı değerlendirmek gerekmektedir. Çünkü rekabet yasağı sözleşmelerinde asıl olan; o işletme, o işyeri, o teşebbüs hakkındaki bilgilerin bunlar aleyhine sonuç doğuracak şekilde kullanılmasının önüne geçmektir. Bu bakımdan her ne kadar işçi ile işveren arasındaki sözleşmeden bahsedilse de burada işverenden kasıt bir nevi o işletmedir. Bu sebeple, işverenin gerçek kişi olup ölmesi halinde eğer o işletme varlığını bir şekilde devam ettiriyor ise işletmenin hakları ve borçları külli halefiyet gereğince mirasçılarına geçeceğinden, rekabet yasağı sözleşmesinin de varlığını devam ettirdiği söylenebilir. Bu hususun aksinin taraflarca kararlaştırılması ise mümkündür.
İşverenin bir tüzelkişi olması ve bu kişiliğinin sona ermesi halinde de gerçek kişilerde benimsediğimiz düşünce aynen devam edecek; tüzelkişiliğin sona ermesi ile birlikte teşebbüs faaliyetlerine başka bir kişi tarafından devam edilmekte ise sözleşme sona ermeyecek, ancak teşebbüs faaliyetlerine hiçbir şekilde devam edilmez ise sözleşme sona erecektir.
- Tarafların Karşılıklı Anlaşması (İkale) ile Sona Erme
Sözleşme özgürlüğü çerçevesinde rekabet yasağı sözleşmesi, tarafların özgür iradeleri ile karşılıklı anlaşmaları sonucunda da sona erebilmektedir. Burada önemli olan husus, rekabet yasağı sözleşmesinin sona ermesi hususunda taraf iradelerinin karşılıklı ve birbirine uygun olmasıdır. Bununla birlikte, rekabet yasağı sözleşmesinin ikale ile sona ermesi hali, iş sözleşmesinin ikale ile sona ermesi hali ile karıştırılmamalıdır.
- Deneme Süreli İş Sözleşmesi
İK m.15 gereğince deneme süreli iş sözleşmesinin yapılması hukuken mümkün olup uygulamada bu tip sözleşmeler sıkça karşımıza çıkmaktadır. Deneme süresi esasen; taraflara işi tanımak, işçinin bilgi ve becerisinin yapılacak olan işe uygun olup olmadığını gözlemlemek adına düzenlenmekte olup deneme süresinin sonunda da her iki tarafa sözleşmeyi bildirimsiz ve tazminatsız feshetme hakkı vermektedir. Bu bağlamda, işçinin deneme süresi içerisinde işverenin yaptığı iş, iş sırları veya müşteri çevresine vakıf olması halinde, iş sözleşmesinin sona ermesiyle rekabet yasağı sözleşmesi de kural olarak sona ermemektedir. Ancak bu husus, her somut olayın özelliğine göre ayrıca değerlendirilmelidir.