İşçinin Rekabet Yasağı Sözleşmesine Aykırı Davranması Halinde Karşı Edimin Durumu
Hukuk sistemimizde rekabet yasağı sözleşmeleri iki taraflı olmakla birlikte kural olarak tek tarafa yani işçiye borç yükleyen sözleşme olarak düzenlenmiştir. Ancak ilgili yasa hükümleri değerlendirildiğinde, sözleşme özgürlüğü çerçevesinde işverene karşı edim yükümlülüğü getirilmesinde herhangi bir hukuki engelin bulunmadığı da anlaşılmaktadır.
Rekabet yasağı sözleşmesinin işçinin çalışma özgürlüğü ve iktisadi geleceği üzerindeki etkileri düşünüldüğünde, işverenin olduğu kadar işçinin de korunmaya değer haklı menfaati bulunduğu açıktır. Zira rekabet yasağı süresince işçinin çalışma alanı belli şartlar halinde sınırlandırılmaktadır. Yasak süresince işçinin hayatını devam ettirebilmesi için, işçiye ekonomik bakımdan destek olmak işçinin korunması ilkesi ile de bağdaşmaktadır. Örneğin, rekabet yasağı süresince işveren işçiye aylık, üç aylık, beş aylık gibi periyotlar halinde ödemeler yapabilir.
Bu bağlamda karşı edimin öngörülmesi yerinde olacaktır. İşçinin sözleşmeye aykırı davranması halinde ise, işverenin karşı edim yükümlülüğünün ne olacağı hususunda TBK’da açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu sebeple, bu gibi durumlarda TBK’nın genel hükümleri uygulama alanı bulacaktır.
Böyle bir durumda işçi, yasağa aykırı davranarak sözleşmeden kaynaklanan edimini yerine getirmemiş olacaktır. İşverene karşı edim yükümlülüğü getirilmiş ise artık sözleşme iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliğinde olacağından, kendi edimini ifa etmeyen işçinin de işverenden karşı edimi istemesi durumunda, işveren işçiye TBK m.97 gereğince ödemezlik def’ini ileri sürebilecektir. Bunun yanı sıra, işçinin bu kusurlu davranışı ile edimin ifası imkansızlaştığından, işveren kusurlu ifa imkansızlığı sonucu yasağa aykırı davranıldığı süreye tekabül eden karşı edim borcundan da kurtulabilecektir.
Peki işverenin karşı edimi, işçinin sözleşmeye aykırı davranmasından önce verdiği durumlarda ne olacaktır? Böyle bir durumda hukuki sebep sona erdiğinden, TBK m.77 gereğince işçi aldığı edimleri yasağı ihlal ettiği süreye orantılı olarak iade etmelidir. Uygulamada ise; işveren tarafından peşin olarak verilen karşı edim tutarının, işçinin sözleşmeye aykırı davranması halinde cezai şart olarak işçiden talep edileceği düzenlenebilmektedir.
Sonuç itibariyle; karşı edimin varlığı halinde, işçinin rekabet yasağı sözleşmesini ihlal ettiği süre boyunca, işveren karşı edimi ifa etmeyebilecek ve işçinin bunu talep etmesi halinde de TBK m.97 veya m.112’deki hükümler uygulama alanı bulabilecektir. Eğer işveren tarafından karşı edim ihlalden önce ifa edilmişse verilen karşı edimlerin, işçinin sözleşmeye aykırı davrandığı süreçle orantılı olarak TBK m.77’deki sebepsiz zenginleşme hükümleri gereğince iadesi talep edilebilecektir.
